ගංවතුර ව්‍යසන

ජල අතිරික්තය හා ඌණතාවය යන අවස්ථා දෙකම ජල විද්‍යාත්මක උපද්‍රව ඇතිවීමට හේතු වේ (ධනපාල: 2008). එහිදී ඟං වතුර, වෙරළ ඛාදනය, පාංශු ඛාදනය, ලවණීකරණය, නියග හා කාන්තාරීකරණය හුනා ගත හැකි අතර ජල අතිරික්තතාවය තුළ ගං වතුර ව්‍යසනයන් නිර්මාණය වේ.

ගංවතුර උපද්‍රවය යනුවෙන් හදුන්වනු ලබන්නේ ගංගාවක ස්වභාවික නිම්න උතුරා එම ජලය ගංගා නිම්න දෙපස පිහිටි පිටාර තැනි ප්‍ර දේශයේ ගලා ගොස් එහි පදිංචිකරුවන්ගේ ජීවිත හා දේපල වලට හානි සිදු කිරීමය (Smith,1989). වාර්ෂිකව ගංඟාවක ජල මට්ටම ඉහළ නැඟිම ඟං වතුර උපද්‍රවය ලෙස නොසැලකෙන අතර අධික වර්ෂාපතනය නිසා ඇති වන අධික ජල ගැලීම ඟං වතුර ලෙස හඳුන්වයි.(අමරසේකර සහ දසනායක,2005 පි: ).ගං වතුර උපද්‍රවයක් සෙමින් හෝ වේගයෙන් හට ගැනීමක් සිදු විය හැකි අතර එය දින ගණනක් හෝ සති ගණනක් වූවද පැවැතිය හැකිය. ඇත්තෙන්ම ගං වතුර වනාහී කාළගුණ විදයාත්මක උපද්‍රවයක ද්වීතික උපද්‍රවයක් සේ සැලැකිය හැකිය (ධනපාල ,2012 පි:118).

 ප්‍රධාන වශයෙන ගංවතුර ඇති වන ආකාර දෙකකි.

•                   ක්ෂණික ගංවතුර

අකුණු කුණාටු ආශ්‍රිත වර්ෂාපතනය ඇසුරින් නිර්මාණය වන ඟං වතුර මෙනමින් හැඳින්වේ. සාපේක්ෂකව කෙටි කාලයක් තුළ තීව්‍ර වර්ෂාපතනය හේතුවෙන් ක්ෂණික ඟං වතුර තත්ත්ව ඇති වේ. මෙවැනි තත්ත්වයන් ඉතා කුඩා ප්‍ර දේශයකට පමණක් බලපෑම දැකිය හැකිය. 

•                   ප්‍රාදේශීය ගංවතුර

මේවා ගංඟා ද්‍රෝණියක පිටාර ගැලීම නිසා විශාල ප්‍ර දේශයක් යට කරමින් ඇති වන ජල ගැලීමේ තත්ත්වයයි. ප්‍රා දේශීය ජල ගැලීම් හේතුවෙන් විශාල මිනිස් ජීවිත සංඛ්‍යාවක් දේපල විනාශ වීමක් වාර්ෂිකව සිදු වේ. එමෙන්ම ප්‍රවාහන හා සන්නිවේදන සේවාවන්ට අලාභ හානි සහ අවහිරතා ඇති වීමෙන් සිදු වන ආර්ථික අලාභය ද විශාලය (ධනපාල,2012. පි:120)

     ගංවතුර උපද්‍රවයක් නිර්මාණය වීමේ ස්වභාවය අනුව එය ප්‍රධාන කොටස් තුනක් ඔස්සේ හඳුනා ගත හැකි ය.

•                   ගංඟා ආශ්‍රිතව ඇති වන ගංවතුර ( River Flood) 

අධික වර්ෂාව හේතුවෙන් ඟංගාවේ පිටාර ගැලීම් නිසා ඇති වේ.ගංගා ආශ්‍රිතව ගංවතුර තත්ත්වයක් හට ගනුයේ වර්ෂාවත් සමඟ ගංගා‍වේ ජල ධාරිතාවය ඉහළ නැගිමත් සමඟය. එය පහත සටහන මඟින් දක්වා ඇත.

       සාමාන්‍යයෙන් ගංවතුර හට ගනු ලබන ආකාර ප්‍රධාන ස්වරූප තුනක් පවතී. සෙමින් ඇති වන ගංවතුර (Slow- Onset Floods ) තත්ත්වයක් හට ගත හැකි අතර එය නොකඩවා ඇති වන වර්ෂා තත්ත්වය තුළ දින ගණනාවක් හෝ සති කිහිපයක් තුළ පැවතිය හැකිය. කෙටි කාලකදී හට ගනු ලබන වන ඟං වතුර (Rapid Onset Flood) ඉහළ කඳුකර ප්‍ර දේශ වලට හදිස්සියේ ඇති වන අධික වර්ෂාව නිසා හට ගනු ලබයි. ක්ෂණික ඟං වතුර (Flash Flood) තත්ත්වයන් කැටිවැහි වළාකුළු ආශ්‍රිතව හට ගන්නා අධික තීව්‍රතාවය නිසා ඉහළ යන වර්ෂාපතන තත්ත්වයටන් හමුවේ ඇති වේ. එමෙන්ම භූ ගර්භ උපද්‍රවයක් යටතේ නාය යෑම් නිසා ද තාක්ෂණික උපද්‍රවයක් යටතේ බැමි හා වේලි කැඩි බිඳී යාම නිසාද හට ගැනෙන තත්ත්වයකි. පහත රූප සටහන මඟින් දක්වා ඇත්තේ ගංගා ආශ්‍රිත ගංවතුර තත්ත්වයක අධ්‍යයනය සඳහා වෙන් කළ කොටස්ය.

•                   වෙරළ ප්‍රදේශ වල ඇති වන ගංවතුර( Coastal Flood)

අධික උදම් තරංග හා කුණාටු තරංග නිසා වෙරළාශ්‍රිත පහත් බිම් ප්‍ර දේශ ජලයෙන් යට වී යාම මෙයින් අදහස් කෙරේ. පහත සටහන දක්වා ඇත්තේ වෙරළ ආශ්‍රිත ගංවතුර තත්ත්වයක් හට ගනු ලබන ආකාරය ය.

 නිවර්තන වාසුලි පවත්නා විට මේ තත්ත්වයන් ප්‍රබල වේ. අද වන ලෝකයේ හඳුනා ගැනීම වන සුනාමි තත්ත්වයන් හමුවේද දෙශගුණික විපර්යාස ත්ත්ත්වයන් හමුවේද වෙරළාශ්‍රිත ඟං වතුර තත්ත්වයන් උද්ගත වේ.

 

•                   නාගරික ප්‍රදේශ වල ඇති වන ගංවතුර (Urban Flood)

නාගරීකරණය සමඟ ස්වභාවික ජල අපවාහනයේ තුලිතතාවය බිඳ වැටීම නිසා නාගරික ඟං වතුර තත්ත්වයන් හට ගනී.

       නාගරික ප්‍ර දේශ ආශ්‍රිතව නාගරීකරණය පදනම් කර ගෙන උද්ගතව ඇති දැවැන්ත ව්‍යවසන තත්ත්වයක් ලෙස නාගරික ඟං වතුර හඳුනා ගත හැකිය. නාගරික ජල ගැලීම් ව්‍යසන වර්ෂා ජලය වැඩි වීම නිසා ඉදි කළ භූමිය මත අතිරික්ත ජල අපදාවය වීම නිසා හෝ සාමුද්‍රික ජල මට්ටම ඉහළ යාම තුළ වෙරළ ආශ්‍රිත පහත් බිම් හී  පිහිටා ඇති නගරයන් යට වීම නිසා හෝ ඇති විය හැකිය.

මෝසම් දේශගුණික ප්‍රදේශ වාර්ෂිකව ගංවතුර උපද්‍රවයන්ට ලක්වේ. ආසියාවේ වසරකට හෙක්ටයාර් දස ලක්ෂ 4 ක් භෝග හා ඉඩම් විනාශ වේ. දස ලක්ෂ 17 ක් ජනතාවට වාර්ෂිකව ඟං වතුර ව්‍යසනයක් ලෙස බලපායී (Smith,1989). කාලීන හෝ ප්‍රාදේශීය වශයෙන් ඟං වතුර ව්‍යසනයන්ගේ ස්වරූපය වෙනස් වූවත් 2012 වර්ෂය වන විටත් ලොක්යේ වැඩි වශයෙන්ම දක්නට ලැබෙන උපද්‍රවය වන්නේ ඟං වතුර ව්‍යසනයි (ADSR,2012).